SAĞLIK DEPOSU ÜZÜMSÜ MEYVELER

SAĞLIK DEPOSU ÜZÜMSÜ MEYVELER

Erdem DURGUT

Zir. Yük. Müh.

İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü –BURSA

  edurgut22@mynet.com

            Üzümsü meyveler tabiri ile çilek, ahududu, böğürtlen, frenk üzümü, bektaşi üzümü gibi meyveler tanımlanmaktadır. Dünyada ve ülkemizde en fazla üretilen ve tüketilen üzümsü meyve türü çilektir. A.B.D,  Türkiye, İspanya, Kore ve Mısır çilek üretiminde ilk 5 sıradaki ülkelerdir. Dünya üretiminde 2. sırada yer alan ülkemizin, hemen tüm yörelerinde çilek yetiştiriciliği yapmak mümkündür. Akdeniz ve Ege bölgelerinde seralarda ve açık alanda erkenci ve sofralık çilek çeşitleri yetiştirilmektedir. Türkiye üretiminde 2. sırada yer alan Bursa ilimizde ise sofralık ve sanayiye uygun yetiştiricilik yapılmaktadır. Son yıllarda gelişen yediveren çeşitler ile kış başlangıcındaki don olaylarına kadar yaz boyunca taze meyve üretimi mümkün olmaktadır.

                                         

                                                     Çilek meyveleri

            Çilek dışındaki diğer üzümsü meyvelerde genellikle daha küçük alanlarda  ve aile işletmeciliği    şeklinde üretim  yapılmaktadır. Bu tür meyveler ev bahçelerinde, diğer meyve bahçelerinde ara  veya sınır  bitkisi olarak yetiştiriciliğe de uygundur. Dünya ahududu üretiminde Sırbistan, Polonya, A.B.D. gibi ülkeler ön planda yer almaktadır. Ürünü en çok tüketen ülke A.B.D olup bu ülkeyi Almanya, İngiltere ve Fransa takip etmektedir. Ülkemizde ise  ahududu yetiştiriciliği  25- 30 yıllık bir geçmişe sahiptir. Toplam üretimin % 90 dan fazlası Bursa ilimizde yapılmaktadır. Ahududular yazları serin iklim isterler. Bu nedenle yetiştiriciliği Kestel ilçemizin Uludağ eteklerindeki  köylerde yoğunlaşmıştır. Kırmızı, siyah ve sarı meyve renkli çeşitleri bulunmasına rağmen ülkemizde ve dünyada kırmızı çeşitler daha yaygındır.

       

                                                     Ahududu meyveleri

                                   

                                                        Ahududu bahçesi

                                                       Ahududu Bahçesi

       Böğürtlen üretiminde A.B.D. ve bazı Avrupa ülkeleri ön plandadır. Ülkemizde ise en fazla üretim Bursa ilimizde yapılmaktadır. Kültüre alınmış böğürtlen çeşitleri dikensiz çeşitlerdir. Bu da, bahçe bakımı ve özellikle meyve toplama işlerinde büyük kolaylık sağlamaktadır.

               

                                                              Böğürtlen meyveleri

            Frenk üzümü üretiminde Rusya, Polonya ve Almanya ilk sıraları almaktadır. Ülkemizde yetiştiriciliği çok yaygın değildir. Bazı ahududu ve böğürtlen yetiştiricilerinde bu meyve de bulunmaktadır. Kırmızı, sarı ve siyah meyveli çeşitleri olup, kırmızı ve siyah çeşitler  daha çok yetiştirilmektedir. Bazı kaynaklarda 100-150 yıl kadar önce İstanbul’ da ev bahçelerinde Frenk üzümü dikildiği,  şurup ve değişik şekillerde tüketildiği belirtilmektedir.

                 Kırmızı Frenk Üzümü

              

                                       Siyah Frenk üzümü meyveleri

            Bektaşi üzümü  ise daha çok Rusya, Polonya, İngiltere ve Almanya gibi ülkelerde yetiştirilmekte olup, ülkemizde ise yetiştiriciliği çok azdır.

                                            Bektaşi üzümü

           

            Üzümsü meyve türleri, meyvelerinin dayanıksız olması nedeniyle taze olarak saklanmaları zordur. Bu durum taze tüketimlerini sınırlamaktadır. Ancak  meyve suyu, konserve, reçel, marmelat, jöle, şeker, pasta, dondurma, mısır gevrekleri ve kurutma endüstrileri ile meyveli yoğurt, meyve çayı üreten işletmeler ve ilaç gibi birçok sanayi kolunda işlenmiş mamul haline getirilmektedir. Üzümsü meyveler bu sektörlerce taze, püre edilmiş, şurup veya su olarak düzenli bir şekilde talep edilmektedir. Derin dondurma yöntemiyle uzun süre  saklanmaları ve  bu şekilde doğrudan  tüketilmeleri yada sanayide kullanılmaları yaygınlaşmıştır. Bu şekilde tüketiciye  her mevsimde   ürün sunma imkanı sağlanmaktadır.

             Son yıllarda değişik, doğal bitki çaylarının tüketiciler tarafından aranır hale gelmesi, üzümsü meyvelerin bu amaçla da kullanımını ön plana çıkarmıştır. Ayrıca gazlı içeceklere alternatif olarak  meyve suyu tüketiminde de artış vardır. Bu kategori içerisinde üzümsü meyvelerin payı büyük olup, ahududu, çilek ve siyah frenk üzümü gelecekte pazar payını genişletecek ürünler arasında sayılmaktadır.

           

            Sağlığımız ve Üzümsü Meyveler:

            Üzümsü meyvelerin insan sağlığı açısından değeri diğer birçok meyve türlerinden daha yüksektir. Özellikle organik asitler ve vitaminler bakımından çok zengindirler. Örneğin siyah Frenk üzümlerinin  C vitamini içeriği, portakal gibi zengin meyvelerden daha  fazladır. Demir, fosfor potasyum gibi mineral maddeler bakımından da  zengindirler. İçerdikleri mineral maddeler yapıcı bir gıda maddesi olmalarının yanında,  diğer besin maddelerinden en iyi şekilde faydalanmamızı sağlarlar. Üzümsü meyvelerin renkleri, içerdikleri fito kimyasalların da farklı olduğunu göstermektedir. Renk beyazdan, mor ve siyaha kadar değiştikçe antioksidan miktarı da buna bağlı olarak artmaktadır. Yapılan çalışmalarda, üzümsü meyvelerde bulunan "ellagic asit"  ve  antioksidanların kanser ve yaşlanmaya karşı vücudu koruduğu tespit edilmiştir. Yine yapılan çalışmalar sonucunda, ürün işleme esnasında besin içeriklerinin fazla kayba uğramadığı saptanmıştır.

            Üzümsü meyvelerde hastalık ve zararlılar çok yaygın değildir. Bu nedenle yetiştiricilikte zirai ilaçlar az kullanılmaktadır. Gıda güvenliği açısından bu konu da önem arz etmektedir.

            Burada bir konuyu belirtmekte fayda vardır; çilek meyveleri bazı kişiler için alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Her yaş grubunda görülebilse de özellikle çocuklarda çok belirgin olarak ortaya çıkar. Bu yüzden dikkatli olunmalıdır.                         

            Sağlığımız için üzümsü meyveleri ve mamullerini  bol bol  tüketelim. Sağlıcakla kalın.